دستورالعمل‌های عاشورایی برای تبلیغ و اطلاع‌رسانی
با الگو قرار دادن زنان حماسه‌ساز عاشورای 61 هجری، سخن خودرا برای
تأثیر و نفوذ بیشتر؛ چگونه به دیگران منتقل کنیم؟
…………………………………………………………………………………………………………………………………
طبق مستندات تاریخی، حضرت زینب (سلام الله علیها) تلاش‌های وصف‌ناپذیری کرد که اگر آن‌ها را انجام نمی‌داد، شاید امروز نام و فرهنگی از واقعه عاشورا بر زبان‌ها نبود و پیام نهضت در کربلا همراه با بدن‌های مطهر شهدا در همان جا مدفون می‌شد. این بانوی بزرگوار با فعالیت‌های همراه با سیاست خود، به خوبی از عهده وظیفه خبررسانی و انتقال مفاهیم و اهداف والای واقعه عاشورا برآمد.
شاخص‌های اصلی این موفقیت در انتقال اهداف این قیام توسط کاروان اسرای اهل بیت (علیهم السلام)، می‌تواند الگوی مناسبی برای تمامی فعالین فرهنگی و مبلغان شیعی در بسط و توسعه فرهنگی دینی به خصوص فرهنگ عفاف و حجاب باشد. این شاخص‌ها عبارتند از:
واقع‌گویی و صداقت
بیان واقعیت از ویژگی‌هایی است که در فرهنگ اسلامی به ویژه قرآن کریم، بر رعایت آن تأکید شده است. این ویژگی، در خبررسانی واقعه کربلا به خوبی مشهود است. زینب کبری (سلام الله علیها) به عنوان پیام‌آور در خطبه خود در مجلس ابن زیاد، بر صداقت خود چنین تأکید کرد: «…ای پسر زیاد! رسوا نمی‌شود، مگر فاسق؛ و دروغ نمی‌گوید، مگر فاجر! و آن چیزی است که ما از آن به دوریم…». صداقت حضرت در پیام‌رسانی واقعه عاشورا، سبب جلب اعتماد مخاطبان و عبرت‌آموزی مردم شد.
شجاعت
از ویژگی‌های اساسی خبررسانی، شجاعت در بیان خبر و نهراسیدن از پی‌آمدهای آن است. هنگامی که کاروان اسیران وارد کاخ ابن زیاد شد، زینب (سلام الله علیها) بدون هیچ ترسی، با بی‌ارزش دانستن دشمن، در پاسخ ابن زیاد که پرسید: کار خدا را با برادرت چگونه دیدی؟ فرمود: «از خداوند درباره برادرم جز احسان ندیدم. او و یارانش افرادی بودند که خداوند برای آن‌ها شهادت را مقرر فرمود. ای فرزند زیاد! در روز قیامت، برای تو جایگاهی است که باید برای جواب دادن آماده باشی. چگونه می‌توانی این گناه عظیم را پاسخ دهی؟».
بلاغت زبان
فصیح بودن، توازن و شفافیت کلام، در رساندن پیام به مخاطب نقش مهمی دارد. شیوایی زبان حضرت زینب (سلام الله علیها)، چنان لرزه‌ای در کاخ یزید افکند که همگان را تحت تأثیر قرار داد. زینب (سلام الله علیها) هنگامی که در بازار کوفه سخن گفت؛ ابتدا به حمد پروردگار پرداخت. پس از این آغاز شکوهمندانه، با صدایی گیرا و کلامی پرصلابت فرمود:
ای مردم کوفه! آیا برای ما گریه می‌کنید؟ هنوز چشمان ما گریان است. شما مانند زنی هستید که رشته می‌بافد و آن گاه خود، آن را پاره می‌کند. پس از آن که ما را کشتید، بر ما گریه می‌کنید؟ آری به خدا سوگند که باید بسیار گریه کنید.
سرعت
انتقال سریع، از دیگر ویژگی‌های اساسی خبر و انتقال مفاهیم است که تأثیر مهم در اثربخشی کلام دارد. حساسیت اطلاع‌رسانی، نیاز مخاطبان به دانستن سریع خبرها و از دست نرفتن فرصت برای تصمیم‌گیری صحیح، بر ضرورت سرعت در کار خبررسانی و انتقال مفهوم می‌افزاید.
این ویژگی نیز به خوبی در خبررسانی واقعه عاشورا رعایت شده است. حضرت زینب (سلا الله علیها) از همان لحظه شهادت برادرش، رسالت پیام‌رسانی نهضت را آغاز کرد. وی در آغاز ورود به کوفه، اشعاری را در مظلومیت برادرش خواند. در شهر کوفه نیز با خطبه آتشین خود، مردم را منقلب کرد و در همان لحظه‌های اولیه ورود به کاخ ابن زیاد، خطبه‌ای ایراد کرد که در دل او هراس افکند؛ و وقتی یزید به آن‌ها پیشنهاد کرد که به مدینه بازگردند، زینب (سلام الله علیها) فرمود: «پیش از هر چیز، باید برای کشتگان خود سوگواری کنیم.»
روشن‌سازی افکار عمومی
یکی از وظایف مهم خبررسان و مروج یک فرهنگ، تلاش برای روشن‌سازی افکار عمومی و بی‌اعتنا نبودن نسبت به جهل مردم در جامعه است. یکی دیگر از شاخص‌های بارز خبررسانی عاشورا، آشکار ساختن چهره پلید امویان بود. حضرت زینب (سلام الله علیها) فرمود:
ای مردم! می‌دانید چه پاره جگری از پیامبر شکافتید؟ کدام پرده‌نشینان عصمت را از پرده بیرون آوردید؟ آیا می‌دانید چه خونی از پیامبر بر زمین ریختید و از او هتک حرمت کردید؟
برجسته‌سازی
از تأکید در بخشی از آیات قرآن کریم درمی‌یابیم که خداوند، توجه خاصی به آن بخش از آیه و موضوع داشته است. در واقعه عاشورا نیز سفیران کربلا، از تمامی امکانات استفاده کردند تا واقعه مهم عاشورا را برجسته سازند. حضرت زینب (سلام الله علیها)، امام سجاد (علیه السلام) و ام‌کلثوم (سلام الله علیها) از ابزاری چون شعر، خطبه و برپایی مراسم سوگواری بهره بردند تا خبر کربلا را به همگان برسانند؛ و چگونگی بیان واقعه در شهرها بر حسب اوضاع فرهنگی، اجتماعی و سیاسی هر شهر صورت می‌گرفت.
مقابله با تحریف
یکی از اصول اخلاقی ترویج فرهنگ و اطلاع‌رسانی و خبررسانی پیرامون آن، مقابله با انتشار اخبار تحریف شده است. در قرآن کریم نیز علمای یهودی که کتاب آسمانی خود را تحریف کرده بودند، نکوهش شده‌اند. پس از واقعه کربلا، حکومت پلید اموی قصد داشت نهضت حسینی را تحریف کند. عقیله بنی هاشم و امام سجاد (علیه السلام) با خطبه‌های روشنگر خود، از این تحریف جلوگیری کردند و سخنان آنان، مجال هرگونه تغییر در واقعیت را از دشمن گرفت.
در این دستورالعمل ها، به خوبی نمایان شد که در ضمن اقدامات فرهنگی، چطور می‌توان با استفاده از ظرفیت‌های محدود و تنها با درایت و کیاست، فرهنگی را جایگزین فرهنگ غلطی کرد و مردم را در جریان اصیل هدایت کرد و از چه روش‌هایی استفاده کرد تا پیام‌ها اثربخشی بیشتری داشته باشد.
………………………………………………………………………………….
منبع: گروه دین و فرهنگ باحجاب
